Spaakwielen zijn mooi, maar vergen ook onderhoud
Onderhouden en richten van spaakwielen kan in principe iedereen. Het is een kwestie van logisch werken, je hebt geen speciale vakkennis nodig, alleen goed gereedschap, twee rechter handen en geduld.
Noodzakelijk is te beschikken over een goede spaaksleutel met de juiste maat. Bij het richten van spaken is het nodig het wiel te kunnen laten draaien; dus of opkrikken of een hulpstuk regelen. Wat je zeker ook nodig hebt, is een voorraadje spaken van de juiste (korte en lange) lengte en nippels. Wisselen van spaken en nippels met de band om de velg kan (lucht eruit, band losmaken van de felsrand door er bijv. op te springen, houtjes ertussen en priegelen), maar is wel lastig. Makkelijker is zonder band om de velg te werken.
Eerste obstakel kan roest zijn; de spaak wil niet uit de nippel komen. Bij verchroomde spaken betekent het veel geduld en roestoplosser (WD40 of Ballistol). Lukt het niet dan rest niets dan de spaak door te snijden. Bij gespoten spaken kan je de nippel gloeiend heet stoken en dan met koud water afkoelen. Als je bij het krimpen een tik hoort, is de spaak vrijgekomen.
Er zijn waarschijnlijk 2 redenen om met spaakwielen aan de slag te gaan: of er is een spaak gebroken of het wiel is niet goed uitgericht (zelfs uitbalanceren helpt dan niet).
Lange spaken breken
Meestal breken, dichtbij de hub, de lange spaken. Deze lopen aan de kant van de vleugelmoer van de hub naar de velg. Ze dienen om zijdelingse speling in het wiel te controleren. De korte spaken hebben als taak het wiel mooi rond te laten lopen (hoogteslag voorkomen) en lopen aan de remzijde van de hub naar de velg.
De lange spaken zijn niet moeilijk te vervangen, hoewel je soms wel tijdelijk enkele korte spaken moet verwijderen om ruimte te scheppen. Behandel het draadgedeelte van de spaak met wat kopervet, zodat deze voortaan makkelijker los komt.
Als de gebroken spaken vervangen zijn, is het tijd de losse spaken op te spannen. Span ze via de nippel zo ver op dat ze even strak gespannen zijn als de omliggende, niet vervangen spaken. Je kan dat testen door met de spanner tegen de spaken te tikken en de klank te vergelijken.
Uitrichten van het wiel
Nu is het moment daar het wiel uit te richten. Doel is de slingering tussen de 1,5 en 3 mm te houden. Bevestig je wiel op het hulpstuk of op de opgekrikte voorkant van de auto en richt een aanwijzer (bijv. een stevig stuk draad) op de binnenzijde van de velg waar de band op de velg zit. Draai nu het wiel rond en let op de aanwijzer. Als het wiel zijdelings slingert, moeten de lange spaken gesteld worden. Als het wiel niet rond is (hoogteslag) de korte.
Begin met de richten van de hoogteslag. Als het wiel binnen de 1,5 mm onrond is dan is dit redelijk. Als het 3 mm of meer is dan moeten sommige korte spaken gespannen worden. Belangrijk is dat je voordat je een spaak spant de spaak, die in een hoek van 90 graden op de te spannen spaak aan de rechterzijde staat iets lost. Doe je dit niet dan zal er vast iets breken.
Niet fijn, maar geen nood! Je hebt alleen nog een spaak te vervangen en dat was toch onderdeel van de hobby?
Als het wiel eenmaal rond is, kan je beginnen met het werk aan de lange spaken om het slingeren te verhelpen. Ga als tevoren te werk, maar geef nu de spaken die 180 graden tegenover de strakker te stellen spaken liggen wat ruimte. Kijk steeds naar de aanwijzer of je al vordert. Als het wiel bijna niet meer slingert, controleer je de klank van de spaken. Indien nodig span je ze verder op.
Prikkende nippels
Is het wiel goed uitgericht en staan de spaken strak, kijk dan aan de binnenkant van het wiel naar de nippels of de (nieuwe) spaken niet door de nippel naar buiten steken. Deze kunnen immers je binnenband lek steken. Zo nodig moet je ze afvijlen. Evt. kan je het wiel nu voorbereiden en spuiten. Vervolgens leg je een dubbele laag brede tape over de nippels aan de binnenkant van het wiel om de binnenband te beschermen. Tenslotte kan je wat siliconenvet aan de binnenzijde van de hub aan het eind van de spaken aanbrengen om te voorkomen dat het vet van de hubsplines op je pas gespoten wiel komt.
Tenslotte moeten de wielen natuurlijk goed uitgebalanceerd zijn. Spaakwielen zijn doorgaans wat gevoeliger voor slingeren dan gewone wielen. Het zal betekenen dat wat meer frequent gecontroleerd en gebalanceerd moet worden. Balanceren aan de wagen kan overigens goede resultaten geven.
En als het allemaal tegen zit of toch een te lastige klus (b)lijkt te zijn dan is het bezoek aan een specialist natuurlijk aan te raden.
Tekst op basis van artikel Henk Meijerink in The Spitfire, nov.-dec. 2010